پیشواز نوروز

«نوروزخوانی» یا «نوروزی‌خوانی»، رسم زیبایی است که می‌رود تا به خاطره‌ها بپیوندد. یکی از گونه‌های این آیین، که در روزگار ما هنوز نیمه جانی دارد آیین «تکم‌خوانی» است؛ آن هم شاید به برکت گیرایی عروسک «تکم» که به شوند صورت نمایشی آن پایش به عرصه‌ی نمایش‌های امروزی کشیده شده است. به جز این به ندرت آوای این پیشاهنگان نوروز را در آبادی‌های کوچک و دورافتاده، در بن دره‌های جنگلی البرز می‌توان شنید. شاید دیر یا زود این واپسین آواهای شادیانه خاموش شوند، و آیندگان صحنه‌های بازسازی شده‌ی دسته‌های نوروزی‌خوان را بر صفحه‌ی تلویزیون‌ها به تماشا بنشینند و شرح آن را در کتاب‌ها بخوانند. (1)
«تکم» به معنی بز نر است و به آن عروسک چوبی که در این آیین به کار برده می‌شود گفته می‌شود. تکم با پارچه‌های رنگی، آینه و زنگوله آذین شده و به هنگام چرخاندن دسته‌ای چوبی که به آن وصل است صدای زنگوله‌‌اش به گوش می‌رسد. تکم‌گردان در کوچه‌ها به راه می‌افتد و چکامه‌هایی می‌خواند و بچه‌ها و حتا بزرگ‌ترها نیز به دنبالش به راه‌ می‌افتند. تکم‌گردان کیسه‌ای نیز به همراه دارد که هدیه‌های مردم را در آن جمع می‌کند. (2)
محمدرضا درویشی، که از اندک دست‌اندرکاران پژوهش موسیقی در ایران است با انتشار دستاورد تحقیقاتش در کتابچه‌ی کوچک «ترانه‌های نوروزی و بهاری»، در این راه گامی بلند برداشته است. این کتاب دربردارنده‌ی بیست و پنج ترانه‌ی نوروزی است که هر کدام یک یا چند بند دارد. ترانه‌ها، هم زبان و گویش محلی آورده شده و هم برگردان روان فارسی دارند. آهنگ‌های ترانه‌ها نیز با الفبای موسیقی ثبت و در رویه‌ی روبه‌روی ترانه آورده شده‌اند. درویشی درباره‌ی نوروزی‌خوانان می‌نویسد که اینان خنیاگران گمنام و دوره‌گردی بودند که از نزدیک به پانرده روز مانده به بهار، بر در هر خانه‌ای بهار و نوروز را نوید می‌دادند.(3)